Phát triển năng lực (NL) cho người học là mục tiêu hướng tới của giáo dục phổ thông sau năm 2015. Một trong những công cụ để đạt được mục tiêu này là đánh giá (ĐG) sản phẩm của học sinh (HS) dựa trên tiêu chí. Trong bài viết này, chúng tôi trình bày tiêu chí tạo lập kiểu bài thuyết minh (TM) và kiểu bài nghị luận về một tư tưởng đạo lí. Các tiêu chí này có hai chức năng: hướng dẫn HS cách tạo lập văn bản theo thể loại và ĐG NL tạo lập văn bản của HS. Tiêu chí có thể được sử dụng để giáo viên (GV) ĐG, HS tự ĐG và ĐG lẫn nhau trong suốt quá trình học. Qua đó, các NL tư duy phân tích, ĐG, siêu nhận thức của HS được phát triển.