Điều kiện sinh thái tự nhiên, lịch sử khai phá, định cư của cư dân đã in dấu đậm nét, sâu sắc vào ngôn ngữ, văn hoá, giáo dục và những vấn đề xã hội của vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Do đó, diện mạo ngôn ngữ, giáo dục, nhận thức và hành vi của con người là sự kết tinh của vốn tri thức, kinh nghiệm truyền thống trong tiến trình sinh sống và phát triển thích nghi với môi trường tự nhiên và kinh tế - xã hội (Thêm, 2013). Có thể nói, lịch sử phát triển kinh tế - xã hội của vùng ĐBSCL tương đối mới so với các vùng sinh thái tự nhiên và kinh tế - xã hội khác của Việt Nam và phát triển dựa trên khai thác tài nguyên thiên nhiên và thích nghi với môi trường tự nhiên ở đây (Nam, 2024; Thêm, 2013).

Trong tiến trình phát triển, môi trường tự nhiên và kinh tế - xã hội liên tục thay đổi và có tác động đến ngôn ngữ, nhận thức, giáo dục và sáng tạo của xã hội (Chuẩn, 2021). Môi trường tự nhiên và kinh tế - xã hội vùng ĐBSCL đã, đang và sẽ thay đổi do tác động của biến đổi khí hậu, thay đổi chế độ thủy văn sông Mekong và đô thị hóa, công nghiệp hóa (Entzinger & Scholten, 2016). Sự thay đổi này có thể có tác động ngược trở lại diện mạo ngôn ngữ, giáo dục, nhận thức của cư dân trong vùng.

Trong thời kỳ đầu của tiến trình phát triển, cư dân định cư vùng ĐBSCL đã đối mặt với khó khăn và thách thức của môi trường tự nhiên. Do đó, lĩnh vực ngôn ngữ, giáo dục, nhận thức và hành vi của cư dân của vùng đã mang đậm dấu ấn của yếu tố tự nhiên, lịch sử định cư và phát triển. Trong đó, nghiên cứu ngôn ngữ ĐBSCL góp phần chỉ ra sắc thái vùng miền, góp phần làm giàu thêm tiếng nói của dân tộc (Chuẩn, 2021). Nghiên cứu, tìm hiểu thực trạng giáo dục, đào tạo, nhân lực, qua đó đề ra giải pháp phát triển là những nhân tố quan trọng quyết định sự phát triển kinh tế xã hội của ĐBSCL trong bối cảnh hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.