Page 23 - Bản tin Đại học Cần Thơ - Số 6 năm 2019

KHOA
KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HỌC CÔNG NGHỆ
Công bố khoa học mới trên Tạp chí eLife

Khoa Thủy sản

rong chương trình hợp tác nghiên cứu động vật có xương sống từ cá cho đến chim và
giữa Trường ĐHCT và Trường ĐH Aarhus động vật có vú. Mấu chốt để làm rõ mô hình này
T(Đan Mạch) thông qua dự án PhysCAM là từ một nghịch lý được ghi nhận ở loài cá tra
và iAQUA do DANIDA tài trợ và nhiều dự án của (Pangasionodon hypophthalmus) ở Việt Nam,
các đơn vị khác, hai nhà Khoa học của Khoa mặc dù cá có đôi mắt rất to so với kích thước cơ
Thuỷ sản, Trường ĐHCT là GS.TS. Nguyễn thể, được phát hiện là rất bất thường trong các
Thanh Phương và PGS.TS. Đỗ Thị Thanh loài cá xương (teleost) khi thiếu cơ chế cung
Hương đã cùng với các nhà khoa học của viện, cấp oxy cơ sở cho mắt. Từ điểm khởi đầu này,
trường trên thế giới công bố một kết quả nghiên các tác giả đã dựa trên sự đa dạng trong sinh
cứu mới trên Tạp chí eLife ngày 10/12/2019 với lý và giải phẫu mắt của 87 loài động vật. Bằng
tựa đề “Sự cung cấp oxy cho võng mạc định cách sắp xếp những loài này trên cây sự sống
hình sự tiến hoá chức năng của mắt động vật có (tree of life), nhóm tác giả đã làm sáng tỏ lịch
xương sống - Retinal oxygen supply shaped the sử tiến hóa của mắt từ một tổ tiên tuyệt chủng
functional evolution of the vertebrate eye”. eLife 400 triệu năm tuổi của động vật có xương sống
là tạp chí chuyên về y sinh và khoa học sự sống hiện đại cho đến động vật ngày nay. Các tác
có chất lượng khoa học cao (hệ số ảnh hưởng giả đã xác định ba cơ chế sinh lý riêng biệt để
– impact factor năm 2018 là 7.551). cung cấp oxy cho võng mạc mà luôn đi kèm với
cải thiện thị lực. Như vậy, ở cá, đột biến huyết
Nội dung tóm lược bài viết:
sắc tố có liên quan đến khả năng cung cấp oxy
Trong tác phẩm về “Nguồn gốc loài”, Darwin đến võng mạc ở áp suất riêng phần oxy rất cao
đã sử dụng sự phức tạp của mắt để tranh luận về để vượt qua khoảng cách khuếch tán lớn đến
thuyết chọn lọc tự nhiên của mình; “con mắt” đã các tế bào võng mạc. Cơ chế này sau đó đã bị
tiếp tục mê hoặc và gây rắc rối cho các nhà sinh mất nhiều lần, có thể để tránh tổn thương do sự
học về tiến hóa kể từ đó. Trong bài báo này, một oxy hóa và hình thành bọt khí trong mắt. Ở đây,
nhóm các nhà khoa học của 15 viện, trường trên việc cung cấp oxy đã được thay thế bằng các
thế giới đã khám phá các nhu cầu sinh lý cho sự mao mạch trong võng mạc, nhưng điều này có
tiến hóa để cải tiến thị lực mắt. Các tác giả cho thể phá vỡ đường dẫn ánh sáng đến các tế bào
rằng sự tiến hóa về độ rõ của thị lực động vật võng mạc. Những sự đánh đổi khác nhau đối
có xương sống ban đầu (tổ tiên) bị hạn chế bởi với việc cung cấp oxy cho võng mạc có vẻ chấp
khả năng cung cấp đủ lượng oxy cho các tế bào nhận được thay cho thị lực sẵn được cải thiện
trong võng mạc. Các tác giả đã tìm ra được một khi độ dày của võng mạc được phép tăng lên.
mô hình rất hấp dẫn của các cơ chế để cải thiện Nhìn chung, nghiên cứu này cho thấy sự thích
khả năng cung cấp oxy cho võng mạc phát triển, nghi là để đảm bảo cung cấp oxy cho võng mạc
cùng với cải thiện hình thái võng mạc giúp cải là điều kiện tiên quyết về sinh lý cho sự tiến hóa
thiện thị lực. Mô hình này phù hợp với tất cả các chức năng của mắt.

Trích dẫn: Christian Damsgaard, Henrik Lauridsen, Anette M.D. Funder, Jesper S. Thomsen,
Thomas Desvignes, Dane A. Crossley, Peter R. Møller, Do T.T. Huong, Nguyen T. Phuong, H.
William Detrich, Annemarie Bruel, Horst Wilkens, Eric Warrant, Tobias Wang, Jens R. Nyengaard,
Michael Berenbrink and Mark Bayley (2019). Retinal oxygen supply shaped the functional evolution
of the vertebrate eye. In: eLife 2019, 19.11.2019. https://doi.org/10.7554/eLife.52153.

BẢN TIN ĐẠI HỌC CẦN THƠ 21