Thâm Tâm - một trong những cây bút tự sự hiện đại đầy tài năng đã thành công trong việc khai thác các chất liệu dân gian, làm mới các motif cổ, chủ yếu là motif báo oán và motif đền ơn. Với bài nghiên cứu này, hai motif trên ở tập truyện “Hai cây hoa nhài” được tập trung khảo sát để phân tích cách thức tác giả viết lại và biến tấu những chuyện xưa tích cũ nhằm truyền tải triết lý sâu sắc về nhân quả báo ứng, đền ơn đáp nghĩa tới độc giả. Từ đó, bài viết không chỉ là cơ sở khẳng định motif đền ơn báo oán trở thành motif đặc thù cho thể loại cổ tích, mà còn cung cấp thêm một tài liệu hữu ích phục vụ cho việc nghiên cứu văn học thiếu nhi từ góc độ thi pháp học và từ góc nhìn văn hóa.